Pojawienie się Hunów w Europie doprowadziło do Wielkiej Migracji ludów barbarzyńskich,  a  co więcej przyczynili  się do upadku Cesarstwa zachodniorzymskiego.

​

​

Pochodzenie

   

​

    Hunowie to koczowniczy lud pochodzący ze stepów Azji Środkowej.  Według jednej hipotezy Josepha de Guines z 1758 roku, Hunowie byli znani z najazdów na terytorium Chin pod nazwą Xiongnu (Hiung-nu), ludu żyjącego  w  starożytności  na stepowym pograniczu Chin, którzy wiążą duże pokrewieństwo z Hunami.  Prawdopodobnie Hunowie  w  sojuszu z Xiongnu najeżdżali na terytorium Chin bez większych rezultatów.  Część Xiongnu pod militarnym naciskiem chińskiego cesarstwa  Han rozpadła się. Przez cały okres panowania Imperium Xiongnu, te dwie grupy były nazywane  królestwem  południowego  Xiongnu (konfederatów w Mongolii wewnętrznej) i królestwem północnego Xiongnu (starożytne królestwo Hunów w Mongolii zewnętrznej). W III w. n.e.  Hunowie zostali  rozbici  przez  plemiona  Żuan-żuan,  pod  których   naciskiem zaczęli  przesuwać się na zachód. Pochodzenie etniczne Żuan-żuan jest sporne. Być może powstali z różnych elementów: zbiegów, niewolników, uciekinierów ze wsi chińskiej i z różnych ludów z Wielkiego Stepu. Żuan-żuan uważani są także za plemię proto-mongolskie.  

​

    Słaba dominacja Hunów w rejonie Azjatyckim doprowadziło do rozpoczęcia wędrówki na zachód. Po drodze zjednoczyli liczne plemiona umacniając swoją pozycję militarną.

​

   Historia Hunów  rozpoczęła się w IV wieku n.e., a to co  działo się  wcześniej,  jakie  tereny  łupili,  dlaczego  najgroźniejsi barbarzyńcy przegrali  z  plemieniem Żuan-żuan oraz jak  wyglądał sojusz z plemieniem Xiongnu nie jest dokładnie znane.

​

 

Przebieg wydarzeń

​

​

Wiek III-II p.n.e. - Pierwsze wzmianki o Hunach

​

    Xiongnu wraz z Hunami najeżdżali na Cesarstwo Chińskie.

​

​

Wiek I p.n.e. - Druga wzmianka o Hunach 

​

    Imperium Xiongnu rozpadło się na dwie części:  wschodnią  i  zachodnią,  gdzie  w  części  zachodniej przeważali

Hunowie.

​

    W państwie  Xiongnu panowała wojna domowa  i  na dodatku byli nękani przez Cesarstwo Chińskie,  co  doprowadziło  ostatecznie  do  upadku części zachodniej.  Hunowie  pod naciskiem Cesarstwa Chińskiego musieli wyemigrować dalej na zachód. W Królestwie Xiongnu przetrwała tylko wschodnia część. Wkrótce jednak i ono rozpadło się na część południową

i północną. Część południowa była pod wpływem Chin, a północna się rozwijała.

​

    Południowe Imperium wspomagane przez Chiny pokonało  północ,  którzy  później  zostali  zmuszeni  do  porzucenia

swojego dobytku w wyniku najazdów barbarzyńskich.

​

    Ludy Królestwa Xiongnu było cały czas nękane  przez  Cesarstwo  Chińskie, co doprowadziło do dalszej migracji ku zachodowi.

​

    

Wiek II n.e. - Trzecia wzmianka o Hunach

 

    Hunowie przebywali już na pogórzu Uralu.

​

​

Rok ok. 300 n.e. - Czwarta wzmianka o Hunach

 

    Hunowie pod naciskiem plemienia Żuan-żuan  byli  zmuszeni  opuścić  swoje dotychczasowe siedziby i powędrować na zachód. Hunowie dotarli prawdopodobnie w okolice Morza Kaspijskiego. Tam zaś katastrofalna susza  wypaliła pastwiska

w stepach zmuszając koczujące tam ludy do przejścia na inne obszary.

​

     Część Hunów powędrowała stepami na zachód,  a  inni,  tak  zwani  Biali  Hunowie  (Heftalici),  powędrowali  na   terytorium obecnego Afganistanu, gdzie utworzyła silną organizację  i  korzystając  z  niej najechała  na  północne

Indie. 

​

​

Przywódca Hunów: Balamber lub Walamir

​

    Nie wiadomo kto był pierwszym władcą Hunów. W historii padają dwa imiona: Balamber i Walamir. Wiadomo, że któryś  z tych władców podporządkował  sobie Alanów i walczył przeciw Gotom. Przez resztę swojego życia prowadził  politykę,  która miała na celu wspomagać Cesarstwo Rzymskie w zamian za ziemię, na której mogliby się osiedlić.

​

​

Rok 350 n.e. - Pojawienie się Hunów w Europie

 

    Hunowie pojawili się na Kaukazach (rejon pomiędzy Morzem Czarnym a Kaspijskim).

 

​

Rok ok. 370 n.e. -  Podbicie Alanów

 

    Hunowie  przybyli  na  Pontyjski

Step  leżący   nad  Morzem  Czarnym, 

gdzie  podbili   w   pobliżu   Morza 

Azowskiego    (Jeziora    Meockiego) 

Alanów,  po   czym    ustabilizowali 

swoją      krótkotrwałą      pozycję

w   Europie.  Hunowie  zabili  wielu

Alanów,   część   zdołała  uciec  na

zachód,   natomiast   wielu  z  nich

pojmano i zmuszono do brania udziału 

w  następnych  wyprawach   wojennych 

swoich zwycięzców. 

    Najazd   na   sarmackie   plemię 

Alanów     zapoczątkowało     Wielką

Migrację  ludów   barbarzyńskich  na

terytorium Cesarstwa Rzymskiego.

 

​

Rok ok. 375-376 n.e. - Najazd na Ostrogotów i Wizygotów

 

    Połączone siły Hunów i Alanów zwróciły się przeciwko Ostrogotom. Ich król  Hermanaryk dzielnie  dowodził  obroną  przed Hunami.  Hermanaryk widząc, że  nie jest  w  stanie zapewnić bezpieczeństwa swym poddanym i znieść upokorzenia spowodowanego zależnością, postanowił popełnił samobójstwo,  zaś jego następca,  Witimeris, zginął w bitwie. Po tych wydarzeniach Ostrogoci podporządkowali się Hunom, chociaż nadal byli rządzeni przez własnego króla. Część Ostrogotów nie pogodziła się  jednak z huńską dominacją i nawiązała kontakt z wodzem Wizygotów  Atanarykiem.  Dowiedziawszy się

o tym Hunowie wyruszyli na podbój Wizygotów za nim ten zdąży połączyć się  z  niezadowolonymi Ostrogotami.  Atanaryk  chcąc stawić czoło Hunom, z pomocą przyszły mu oddziały Greutungów i Alanów pod wodzą Safraksa  i  Alatheusa. Odział  Wizygotów napotkał trudności z przejściem na drugi brzeg rzeki  Dniestr.  Gdy wkrótce nadeszli  Hunowie  nad  rzekę, napotkali z daleka oddział Wizygotów.  Hunowie  sprytnie obeszli pozycje Atanaryka i uderzyli nieoczekiwanie na jego obóz.  Wizygoci  po  przegranej bitwie zmuszeni byli do opuszczenia swojej pozycji, jednak podczas odwrotu byli cały czas nękani przez huńskich najeźdźców. Wizygoci nie chcąc stracić swojej niezależności oraz uniknąć totalnej klęski,  postanowili ukryć się w trudno dostępnych, w górzystych rejonach Karpat.  Atanaryk  miał wtedy zarządzić zbudowaniem umocnień zwanych Wałem Atanaryka, który miał przebiegać od Prutu do Dunaju,  przez kraj Tajfalów.  Budowy jednak nie ukończono, gdyż większość Wizygotów nie czując się bezpieczna postanowiła opuścić swojego wodza Atanaryka i na czele  Fritigernza  wyruszyli  do  Tracji, gdzie za pozwoleniem Rzymian osiedlili się  w  Dacji  i  Mezji.  W Tracji jednak wkrótce podnieśli bunt i w roku 378 n.e. pokonali Rzymian  pod  Adrianopolem.  Natomiast  mniejsza  część  Wizygotów  została przy Atanaryku, pragnąc kontynuować walkę w dotychczasowych siedzibach.

​

    Po tej Klęsce Ostrogoci znikają na 80 lat z rzymskich kronik,  biorąc zapewne udział w wyprawach wojennych Hunów na ziemie Rzymian. 

​

​

Rok 377 n.e. - Zajęcie Panonii

 

    Hunowie  osiedlają  się  w Panonii wspólnie z Gotami i Alanami określeni jako sprzymierzeńcy (Foederati),  czyli  ludy  barbarzyńskie,  które na mocy porozumienia z Cesarstwem Rzymskim mogą osiedlić się na ich terenach w zamian za obronę państwa.

​

​

Rok 384 n.e. - W służbie cesarza Walentyniana II

​

    Hunowie walczyli przeciwko Jutungom w służbie Walentyniana II.

​

​

Rok 388 n.e. - Wsparcie cesarza Teodozjusza Wielkiego 

​

    Hunowie wspomogli cesarza Teodozjusza pokonać uzurpatora Maksymusa.

​

​

Przywódca Hunów: Uldis

​

    Prowadził  różną  politykę,  czasami najeżdżał  na  Cesarstwo Rzymskie,  a  niekiedy walczył  w  ramię  w  ramię z Rzymianami.

​

​

Rok 394 n.e. - Ponownie Hunowie wspierają cesarza Teodozjusza Wielkiego

​

    Wojownicy  huńscy  z  Tracji  ponownie  zostali  najęci  przez Teodozjusza,  kiedy  ten  walczył  z  uzurpatorem 

Eugeniuszem.

​

​

Rok 395-396 n.e. - Pierwsza duża inwazja Hunów na Cesarstwo Rzymskie

​

    W  zimie 395 r.  Hunowie   wykorzystali  sytuacje

zamarznięcia Dunaju, dzięki czemu przekroczyli ją bez

najmniejszych  problemów,  by  na  szerokim   froncie

zaatakować  prowincje  Rzymskie.  Hunowie  rozpoczęli

pierwszą   dużą  inwazję   na   Wschodnie  Cesarstwo,

najeżdżając  Trację,  opanowując  Armenię i plądrując

Kapadocję.  Udało się im wtargnąć  do Syrii, zagrozić

Antiochii   oraz   prowincji  Augusta   Euphratensis. 

Rzymskie wojska  były całkowicie pochłonięte sytuacją 

w zachodniej części  Imperium, z tego względu Hunowie

bez przeszkód plądrowali ziemie na wschodzie.

​

​

Rok 397-398 n.e. - Porażka Hunów

​

    Eutropiusz  znajdujący  się na   dworze   cesarza

Arkadiusza  w  latach 397-398 n.e. wyparł Hunów (przy

pomocy Gotów)  z  prowincji  azjatyckich  do  Armenii

i poza Kaukaz. 

​

    Po  starciu  z  Rzymianami,   następnie   Hunowie

najechali  Imperium Sasanidów, docierając pod stolicę 

Ktezyfon.  Ostatecznie  jednak  w  wyniku  kontrataku

sasanidzkiego   ponieśli  ciężkie  straty  i  musieli

porzucić większość swojej zdobyczy.

​

    W rejonie Cesarstwa Wschodniego zapanował pokój.

 

​

Rok 400 n.e. - Spisek Gotów przeciw Cesarstwu

 

     W roku 400 gocki wódz Gajnas po swoim  nieudanym 

buncie przeciwko  cesarstwu  postanowił  z  resztkami 

swojej  armii  uciec  za  Dunaj,  został  rozgromiony

właśnie przez siły Uldisa. Ten odesłał głowę  Gajnasa cesarzowi Arkadiuszowi i otrzymał za to nagrodę,  zaś pomiędzy Hunami a cesarstwem wschodnim zawarty został traktat.

 

 

Rok 405 n.e. - Wsparcie Rzymian przeciwko Gotom

 

    Pod wodzem Uldisa, Hunowie pomogli Rzymianom  pokonać Gotów Radagaisa w bitwie pod Fiesole, walcząc pod rozkazem Stilichona. 

​

​

Rok 406 n.e. - Wsparcie Rzymian przeciwko Wizygotom

 

    Posiłki huńskie  wspierały  Rzymian  w  walce  przeciwko Wizygotom.  W tym czasie Aecjusz przebywał u Hunów jako zakładnik.

​

​

Rok 408 n.e. - Ostatnia kampania Uldisa

​

    W roku 408 Uldis rozgromił rzymskie garnizony  nad  dolnym  Dunajem,  zdobył  Castra  Martis,  fortecę  położoną  w  prowincji Mezji, i pustoszył Trację.  Jednakże wkrótce wiele jego wojsk, przekupionych przez cesarza, opuściło go,  inne zaś zostały zniszczone, tak że Uldis  z  trudnością przedostał się na północny brzeg Dunaju, gdzie słuch po nim zaginął.

​

​

Przywódca Hunów: Charaton

​

    Przywódca ten prowadził pokojową politykę.

​

​

Rok 412 n.e. - Traktat pokojowy z Rzymem

 

    Rzymianie zawarli traktat z kolejnym huńskim  „królem”,  Charatonem,  którego siedziba prawdopodobnie znajdowała się w Panonii.

​

​

Przywódca Hunów: Ruas (Rugila), Otkar i Mundiuch

​

    Ruas współrządził z Otkarem i Mundiuchem.  Był sojusznik Rzymu, najechał na Trację,  by wymusić  większy  haracz  od władcy wschodniego Imperium.  Ruas był też sprzymierzeńcem Zachodu, przymierze z nim zawarł wódz  rzymski w Galii Aecjusz Flawiusz.

​

​

Rok 422 n.e. - Hunowie zagrozili Konstantynopolowi

 

    Hunowie najechali Trację i zagrozili samemu Konstantynopolowi. Zgodnie z traktatem rozjemczym cesarstwo miało im co roku wypłacać 350 funtów złota.

​

    Ruas kontrolował tereny położone na południe od Karpat oraz  na  północ od Dunaju,  podczas  gdy jego brat Otkar rządził na terytorium Niziny Węgierskiej.

 

​

Rok 430 n.e. - Śmierć Otkara

 

    Otkar zmarł  w  430  w  trakcie  wyprawy  przeciwko Burgundom 

żyjącym na wschód od Renu.

 

​

Rok 432-433 n.e. - Ruas wspiera Aecjusza

 

    W 432 roku Ruas wsparł Aecjusza,  pomagając mu w przywróceniu   

jego władzy w  Rawennie, za co w następnym roku Hunowie otrzymali 

prowincję Pannonia Prima.

​

​

Przywódca Hunów: Bleda i Attyla

​

    Bleda wraz ze swym młodszym bratem Attylą  odziedziczył  tron

po stryju Ruasie. Rządził wraz z nim przez 11 lat.

​

​

Rok 434 n.e. - Traktat z Rzymem i śmierć Ruasa

 

    Ruas mając zapewniony pokój z cesarstwem  zachodnim,  zagroził  Cesarstwu wschodniemu, oświadczając, że zamierza  rozpocząć wojnę  z  plemionami uważanymi przez  niego  za  jego  poddanych,  które  niegdyś  uciekły  na  terytorium bizantyńskie.  Rzymianie rozpoczęli negocjacje,  podczas  których  Ruas  zmarł.  Niemniej  władzę objęli po nim jego następcy, Bleda na dawnym terytorium Ruasa, a Attyla – Otkara, i kontynuowali rozmowy. Zawarty w ich wyniku  traktat

z Margus (dziś Požarevac) podwyższał należny Hunom trybut do 700 funtów złota. 

 

​

Rok 436 n.e. - Wyprawa na burgundzkie królestwo Wormacji

 

    Hunowie wespół z Aecjuszem zniszczyli burgundzkie królestwo Wormacji, co  mogło być ich zemstą za śmierć Otkara.

​

​

Rok 436-439 n.e. - Hunowie wspierają Rzymian 

​

    Huńskie oddziały wspierają Rzymian w walce z Wizygotami na terenie Galii.

​

​

Rok 439 n.e. - Odzyskanie Panonii

​

    Hunowie odzyskali Panonię, Attyli zaś nadano w zachodnim cesarstwie godność ,,Magister Militum".

​

​

Rok 441 n.e. - Wojna z Cesarstwem 

​

    W roku 441 ponownie jednak wybuchła  wojna  pomiędzy  Hunami  a  cesarstwem wschodnim.  W  jej  trakcie  Hunowie

zniszczyli takie miasta, jak Viminacium, Margus, Singidinum (dzis Belgrad) oraz kluczową twierdzę Sirmium.

​

​

Przywódca Hunów: Attyla

​

    W roku 445 Bleda został zabity przez swojego brata Attyle. Attyla rzucił niemal całą Europę na kolanach, pragnął  jedynie  władzy.  Zdobył  prawdopodobnie 60 dobrze strzeżonych miast.  Attyla  chciał zbudować  państwo  dorównujące  Cesarstwu Rzymskiemu.  Celem polityki Attyli było zmuszenie Rzymian do uregulowania kwestii płacenia trybutu, a jego kampanie nie miały na celu podboju, a jedynie zapewnienie stałego dopływu funduszy.

​

​

Rok 441-450 n.e. - Polityka Attyli

 

    W latach tych Attyla zmuszał Rzymian  do  płacenia trybutu, a gdy Attyla nie mógł uzyskać czegoś drogą szantażu, wówczas podejmował działania wojenne.

​

​

Rok 442 n.e. - Najazd na Trację i Ilirię

​

    Hunowie pustoszyli Trację i Ilirię.

 

​

Rok 447 n.e. - Bitwa nad rzeką Utus

​

    W styczniu 447 roku nastąpiło  kolejne potężne uderzenie Hunów,  w czasie którego zniszczeniu uległy  wzniesione  przez Antemiusza masywne  mury  Konstantynopola. Obronę stolicy powierzono Zenonowi  Izauryjczykowi.  Nad rzeką Utus  doszło do bitwy pomiędzy armią cesarską i Attyli. Hunowie odnieśli zwycięstwo, okupione jednak wielkimi stratami.

​

    W tym samym roku Hunowie uderzyli na Akatzirów (lud zamieszkujący nad Morzem Czarnym).

​

    Współcześnie głoszono, że podczas tych podbojów Attyla zniszczył ogromne  obszary i zburzył co najmniej 60 miast dobrze strzeżonych.

​

​

Rok 448 n.e. - Imperium Hunów

​

    Imperium Hunów powstało na spustoszałych Bałkanach, w postaci licznych osad od Morza Czarnego po Śródziemne. 

​

​

Rok 450 n.e. - Odmowa płacenia trybutu

​

    Nowym cesarzem rzymskim zostaje Marcjan.  Jako jedyny odmówił płacenia trybutu Hunom.  Prawdopodobnie chciał ich rozbić zanim staną się zbyt potężni.

​

​

Rok 451 n.e. - Bitwa na polach Katalaunijskich

 

    7  kwietnia   Attyla   spustoszył

Metz,  a następnie wiele miast Galii,

przystąpił do oblężenia  Orleanu,  od 

którego  po  krwawych walkach  musiał

odstąpić,   nie    mając    należycie

zabezpieczonych tyłów.

​

    Ok.  20  czerwca  Attyla  stoczył

zaciętą       bitwę     na     polach

Katalaunijskich. 

​

    Hunowie, pod przywództwem Attyli, 

zostali   pokonani    przez   Rzymian

i  Wizygotów.  Rzymianami  przewodził   

Aecjusz,   który wysłał posłańców  po 

Europie  z  listem  do  barbarzyńców,   

odwiecznych wrogów Rzymu: ,,Dołączcie 

do  nas  w  obronie  cesarstwa  przed 

Attylą, który nadchodzi   z    hordom     

kilkoma  tysiącami   Hunów".  Aecjusz 

dowodził   wojskami  rzymskimi,  jego 

siły wspierane  były   prze     króla 

Wizygotów,      Teodoryka        oraz 

prawdopodobnie   innych    mniejszych

plemion: Franków Salickich, Burgundów i Sasów oraz część Alanów.

​

    Wojskami Hunów dowodził sam Attyla wspierany przez Ostrogotów, Gepidów, Skirów,  Rugiów,  Burgundów  i  Turyngów 

oraz Alanów. Bitwa była krwawa i zacięta. Rzymianie walczyli  w  środku utrzymując mocne centrum, natomiast Wizygoci  na flankach odciągając część wojsk Attyli osłabiając jego pozycję.

​

    Imperium Rzymskie  zwyciężyło,  Attyla doznał pierwszej znaczącej porażki, Hunowie wycofali się, ale nie zostali całkowicie rozbici.

​

​

Rok 452 n.e. - Najazd na Italię

 

    Attyla najechał północną Italię. Zburzył m.in. Akwileję, głód i panująca wśród Hunów zaraza skłoniły go jednakże do zaprzestania najazdu.

​

​

Rok 453 n.e. - Śmierć Attyli

 

    Po śmierci Attyli w roku 453 n.e. konfederacja plemion uległa rozpadowi, a każdy z jego synów otrzymał dowództwo

w innej grupie. Przyczyna śmierci Attyli nie jest znana.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Przywódca Hunów: Ellak

​

    Syn i następca Attyli, zginął w bitwie nad rzeką Nedao w 454 roku.

​

​

Rok 454 n.e. - Bitwa nad rzeką Nedao

​

    Po śmierci Attyli w roku 453, doszło do wybuchu powstania  Gepidów pod wodzą Ardaryka  przeciwko  synom  Attyli.  Gepidów wsparły liczne plemiona Skirów, Rugiów, Herulów i Swebów,  a także  Ostrogotów. Wśród samych Gotów brak było jednomyślności, gdyż wielu z nich walczyło po stronie Hunów.

​

    Naprzeciwko  wojsk  koalicji  Gepidów  i  ich  sprzymierzeńców,  Hunowie wysłali  w  roku 454 armię ponad 50 000  wojowników pod wodzą króla Ellaka. Bitwa nad rzeką Nedao była bardzo krwawa i zakończyła się całkowitą klęską Hunów,  którzy mieli stracić od 30 000 do 40 000 ludzi. Poległ także sam król Ellak. Pozostali  przy  życiu Hunowie wycofali się pośpiesznie  w  kierunku  wschodnim  i  po  przekroczeniu Karpat zbiegli na ziemie południowej Rusi.  Część  zaś

przeszła na militarną służbę u Rzymian.  Inna  grupa pod dowództwem syna Attyli Dengizyka (Dengisycza) pozostała nad  Dolnym  Dunajem,  organizując  liczne  najazdy rabunkowe przez następne lata. Rozdrobnieni Hunowie nie stanowili już jednak jedności, a kolejne nieudane  kampanie  w  Panonii  i  Tracji sprawiły, że nie stanowili oni już realnej siły militarnej. 

​

    Bitwa nad rzeką Nedao była momentem  dziejowym, kiedy to Hunowie stracili swoją supremację w Europie i stopniowo zniknęli z kart dziejowych.

​

​

Przywódca Hunów: Dengizich i Ernak

​

     Po tragicznych wydarzeniach Hunami przewodzili Dengizich  i  Ernak.  Hunowie  wraz  ze  swoimi sprzymierzeńcami 

rozpadli się: Skirowie i Alanowie osiedli się na terenie Małej Scytii  i  Dolnej Mezji.  Reszta udała się na wschód,  gdzie rozpadli się dwie grupy: Hunów Akacyrów i Hunów Kidarytów.  Pierwsi  byli  prawdopodobnie przodkami  Chazarów,  drudzy zaś odegrali historię w środkowej Azji, Kaukazu i Iranu. Te dwie grupy nie  były  od  siebie  oderwane. Jedną  bowiem dowodził Dengizich,  a  drugą Ernak.  Dengizich  w  dalszym  ciągu  walczył  z  Rzymianami dopóki nie zginął.

Natomiast Ernak nie walczył  z  Rzymem, prawdopodobnie  w  wyniku wojny domowej,  przez  którą zajęty był tłumieniem zamieszek z sąsiednimi plemionami.

​

    Ernak  wymieniony  jest w Imienniku  chanów  protobułgarskich  jako Irnik,  syn Awitochola (badacze identyfikują go na ogół z Attylą), protoplasty rodu Dulo (Dżulo).     

​

​

Rok 467-469 n.e. - Ostatnia wzmianka o Hunach

​

    W roku  467 n.e.  Dengizich  zażądał od  cesarza  wschodniorzymskiego  Leona  I  zawarcia  traktatu  i  otwarcia  targowiska, na którym Hunowie mogliby handlować z Rzymianami, spotkali się jednak  z  odmową. Doszło  do  konfliktu, 

w wyniku, którego Dengizich i jego  Hunowie w roku  469 n.e.  zostali pokonani w bitwie, a głowa jego samego została  wystawiona w Konstantynopolu na widok publiczny.

​

​

Rok 470-499 n.e. - Co było dalej ?

​

    Hunowie próbowali skupić wokół siebie różne  plemiona i dokonać  najazdu na Iran. Część Saragurów i Akacyrów już prowadziła wojnę z ludami Kaukazu.

​

    Kidaryci  i  Akacyrowie  nie  byli  tym  samym  ludem,   a   tylko   związkami   plemiennymi:  huńsko-akacyrskim

i huńsko-kidaryjskim. Pierwszy związek miał wielki  udział  w  formowaniu się Chazarów,  drugi  stanowił  połączenie  wschodnioeuropejskich Hunów ze środkowoazjatyckimi Heftalitami.

​

    Po śmierci Attyli załamała się potęga Hunów. Hunowie wschodniej Europy występują później pod podwójnymi nazwami,  co świadczy o wzrastającej roli plemion uprzednio im podległych.

​

    Pogrom Hunów w Europie zachodniej spowodował utworzenie nowych organizacji plemiennych. W źródłach pojawiają się wspomniani już Huno-Kidaryci, Huno-Akacyrowie, a także Huno-Awarowie, czy  Huno-Bułgarzy.  Powstawały  nowe związki,  zmieniały się kierunki ekspansji. Hunowie podejmowali wówczas wyprawy głównie na Kaukaz i obszar zakaspijski. 

​

    Historia Hunów zachodnich kończy się w V wieku,  po  zawarciu sojuszu  z  Haftalitami.  W  VI wieku nazwa ,,Hun" stopniowo zanikała i tylko  sporadycznie przewijała się u historyków późniejszego okresu.

​

​

Hunowie na ziemiach polskich

​

​

    Hunowie   błyskawicznie  rozprzestrzeniali

się po Europie grabiąc i mordując każdego  kto

stanął im na drodze.

 

    Hunowie  przybyli na ziemie  polskie przez   

przełęcze   karpackie    i    Bramę   Morawską 

dochodząc,   aż  nad  Morze  Bałtyckie.  Część   

uczonych sądzi,  że  Skandynawia płaciła Hunom   

trybuty  w  postaci  futer.   Wyrażano   także 

pogląd,  że Attyli  podlegały  wyspy  duńskie, 

północne Niemcy i Polska.

​

    Jeden  z  historyków sądzi, że  w  związku

z ekspansją huńską  i  przejściem Gotów  przez 

ziemie polskie zakopano, zapewne około 440 r.,

skarb w Zagórzynie, pow.  Kalisz.  Zawierał on

co  najmniej od 6  do  8 kg  monet  srebrnych,

przeważnie z II w.,  a  więc  około  2000  lub

więcej denarów, cztery złote medaliony z IV w.

-  Konstantyna  I  (337-350),  Walentyniana  I

(264-275)   i   Flawiusza  Walensa  (364-378),

a  także  inne  przedmioty.   Z  tego  zespołu

pochodzi bogato zdobiona sprzączka  znajdująca

się   obecnie   w   pracowni   archeologicznej 

Instytutu  Historii  Kultury  Materialnej  PAN

w Kaliszu.

   

 

Kultura Hunów

​

​

Osadnictwo:

​

    Podstawową komórką  społeczną  Hunów  stanowiła  rodzina  licząca  5-6 osób.  Obóz  składał się  w  przybliżeniu 

z 10 rodzinnych namiotów.  Grupa  takich  obozów  tworzyła  klany, a te z kolei - plemiona  liczące  około 500 osób. 

W okresie pokoju Hunowie operowali grupami, mniej więcej po 50  osób  każda,  gdyż  większemu  zespołowi  trudno się  było utrzymać w warunkach pasterskich gospodarki stepowej. Hunowi byli ludem słabo rozwiniętym.  Czynnik cementujący społeczeństwo huńskie stanowiły wyprawy wojenne i połączone z nimi  grabieże.  Łupy wojenne powodowały bogacenie się  wojowników. Naczelnicy i wodzowie, którzy  przewodzili swym pobratymcom w wyprawach  wojennych,  sprawowali  funkcję  kierownicze  również  w  czasach  pokoju.  Bogate  łupy  wojenne  umacniały ich pozycję społeczną.  Huńscy  wodzowie umacniali swoje panowanie nad podbitymi  ludami  poprzez  poligamiczne  związki  małżeńskie.  Jak wykazała historia,  związki  krwi  elity  huńskiej  z  podbitymi  ludami, które traktować można jako politykę ,,hunizacji", nie odegrały oczekiwanej roli czynnika cementującego wieloplemienne władztwo. 

​

    Wtargnięcie na tereny europejskie i zetknięcie się z potężnymi  cywilizacjami  kręgu śródziemnomorskim stanowiły dla Hunów nie tylko źródło bogactwa i niewolników,  lecz udostępniły  im  także  wzory organizacji społecznej.  Duże kontrowersje wiążą się z tym, czy Hunowie stworzyli państwo. Główny ośrodek władzy Hunów stanowiło pogranicze Węgier

i Jugosławii oraz Wielka Nizina  Węgierska, inne  zaś  tereny,  jak  Ukraina, Słowacja, Morawy, Śląsk czy Małopolska pozostawały w różnych formach zależności, i to raczej krótkotrwałej.

​

    Ludzie,  którzy  zostali wzięciu

do niewoli  podczas wypraw wojennych 

,,przydzielono,   po    zaspokojeniu

potrzeb Attyli, huńskim możnowładcom

mającym   szeroki  zakres   władzy".

Niewolników  używano głównie do prac

domowych, a  specjalistów,  jak  np.

architektów,         do        robót

odpowiadających ich kwalifikacjom.

​

Gospodarstwo:

​

    Podstawą     ich      utrzymania

stanowiła  hodowla  (głównie   koni,

owiec,     kóz,     bydła,    świń),

a    wojownicy    huńscy        byli

właścicielami różnej wielkości stad,

które   określały    ich     pozycję

społeczną.     Trudno    stwierdzić,

w  jakim  stopniu   na   konkretnych

obszarach  czerpali   z  doświadczeń

miejscowych rolników. Znali pszenicę

i  proso,   pili  kumys   i   mleko,

spożywali  w  różnej  postaci  mięso

zwierząt  hodowanych  u  upolowanych

oraz korzenie dzikich roślin.  Podstawową formą eksploatacji miejscowego rolnictwa były daniny wyznaczane  podległym  plemionom i ściągane przez Hunów.  Koczownicy  przestrzegli  zasad  terytorialnego  podziału  obszarów,  na  których  wypasali swoje stada wiosną, latem, jesienią i zimą;  tam jednak,  gdzie  na rozległych przestrzeniach koczowało ich wiele, pastwiska  były wspólne. Łowy, zwłaszcza jeśli  wymagały  większej liczby ludzi,  były nie do  pomyślenia bez współpracy  sąsiadujących ze sobą  plemion.  Gwałtowna  zmiana  zwyczajowych stosunków następowała w wyniku wypadków losowych. Najgroźniejszym z nich była sucha pozbawiająca stada paszy,  niekiedy na dużych obszarach.  Powodowała ona raptowne przemieszczanie się koczowników do okolic bardziej nieraz odległych.

​

    Hunowie sprzedawali skóry, futra,  bydło, zapewne także i konie, a za złoto uzyskane od Rzymian nabywali głównie przedmioty zabytku. Niemała część sum wypłacanych Hunom  jako  trybuty trafiała na rzymskie targi, przyczyniając się  do ożywienia kontaktów handlowych i gospodarczych w strefie przygranicznej.  W czasie transportu Hunowie  przewozili  kibitkami  swój  dobytek,  a  przede  wszystkim  jurty.  Kibitki te cenili tak wysoko, że nie porzucani ich nawet na  trudnych górskich szlakach. Posługiwanie się nimi oraz  jurtami umożliwiało  szybkie zwijanie obozowiska w przypadku zagrożenia przez wroga i przemieszczanie się z całym  dobytkiem.  Załadowanie  ciągnionej  przez  byka  kibitki było łatwiejsze i mniej pracochłonne niż objuczanie  tym samym ładunkiem koni lub wielbłądów.  Taki środek transportu był

z punktu widzenia wyzyskania siły pociągowej najbardziej ekonomiczny.

​

Siły zbrojne:

​

    Działania  zbrojne  prowadzone   przez    Hunów

pozwalają   stwierdzić  istnienie  dobrego   zwiadu 

wojskowego,  stosowanie   działań  dywersyjnych  na

zapleczu   wroga,   podejmowanie  nie  oczekiwanych

przez  przeciwników,   szybkich  ataków  oddziałami

konnicy,    które   cofając  się   z   pola   walki 

ostrzeliwała   z  łuków,  ściągających    na   nich

nieprzyjaciół.

​

    W   ruchliwości  oddziałów    jazdy  i  szybkie 

pokonywanie   przez   nie   znacznych    odległości

upatrywać  należy   źródło   grozy,  jaką   budzili 

Hunowie.  Przerażenie   to,   jako  ważny   czynnik

natury  psychologicznej,  odrywało   istotną   rolę

w ich zwycięstwach.

​

    Odkrycia    archeologiczne   i   ikonograficzne 

ukazują  rynsztunek bojowy huńskich wojowników, złożony z drewnianych siodeł, łuków refleksyjnych, mieczy, żelaznych noży, toporów, i włóczni. Wyposażenie wojowników  zależało od ich zamożności i pozycji społecznej. Z łuków zachowały się jedynie kościane fragmenty służące do ich  wzmacniania  oraz  złote  blachy, którymi zdobiono  łuki symboliczne.  Miecze  posiadali  proste,  dwusieczne,  długości od 80 do 100 cm, oraz krótsze, długości od 40 do 70 cm, służące do ,,walki z zwarciu".  Miecze jednosieczne charakteryzowały się spiczastymi sztychami i długimi  trzpieniami.  Służyły  one głównie do przebijania.  Hunowie posiadali także  maszyny  oblężnicze do burzenia murów fortec,  posługiwali się  także ruchomymi, osłoniętymi platformami, w których kryli się łucznicy. Platformy te podsuwano  ku murom.  Stanowiły  one osłonę dla wojowników huńskich wdzierających się na mury.

​

Wierzenia i zwyczaje pogrzebowe

​