

Celtowie
Około X wieku p.n.e. w burzliwym okresie
u progu znanych nam dziejów pojawiła się potężna cywilizacja, która nie tylko zapanowała nad żelazem, ale i stali się pierwszymi prawdziwymi panami Europy.
Celtowie byli ludem prostym: nie stworzyli wielkiej cywilizacji, nie posługiwali się pismem, ani nie utworzyli struktur
państwowych, a mimo to ich kultura i wiedza przejawiała się na wiele innych sposobów. Celtowie w przeciwieństwie od innych starożytnych cywilizacji przetrwali do czasów współczesnych, ich archaiczne języki nie zanikły tak jak inne, lecz do dziś żyją w Szkocji, Irlandii, Walii i Bretanii.
Na przestrzeni dziejów: Awarowie

Awarowie
Nomadyczny lud okrutnych i podstępnych wojowników, siejących grozę i strach w Europie. Twórcy silnego państwa, przybyli do Europy ze swoimi doświadczeniami jakie zdobyli w Azji. Występowali pod postacią plemienia proto-mongolskiego Żuan-Żuan (Rouran) kierując się łupieżczymi wyprawami na Cesarstwo Chińskie. Pod naciskiem Turków musieli uciekać na zachód przez stepy do Europy środkowej jednocząc po drodze liczne plemiona słowiańskie, germańskie, a nawet huńskie, a gdy stało się o nich głośno, zostali ochrzczeni mianem Awarów.
Awarowie z łupili Królestwo Franków, a nawet mogliby zdobyć Konstantynopol, jakby nie ich słowiańscy sojusznicy, którzy zdradziecko doprowadzili do totalnej klęski Awarów.
Pochodzenie
Awarowie to koczowniczy lud pochodzenia azjatyckiego wywodzący się prawdopodobnie od plemienia Żuan-Żuan
Pochodzenie etniczne Żuan-Żuan jest sporne. Być może powstali z różnych elementów: zbiegów, niewolników, uciekinierów ze wsi chińskiej i z różnych ludów z Wielkiego Stepu. Uważano ich za plemię proto-mongolskie.
W roku ok. 554-555 plemię Żuan-Żuan została rozbita przez Turkutów, Kitanów i cesarstwo Północnej dynastii Qi. Ponad 3 tys. Rouran udało się zbiec do Zachodniej Dynastii Wei, gdzie ich przyjęto i osiedlono w stolicy, w Chang’anie. Wkrótce Turkuci przysłali poselstwo domagając się wydania wszystkich zbiegów. Chińczycy uczynili temu zadość i wymordowano wszystkich członków rodu panującego i arystokracji Rouran.
Żuan-Żuan i Awarowie słynęli z łupieżczych najazdów: Żuan-Żuan wyprawiali się na Cesarstwo Chińskie, a Awarowie na Cesarstwo Bizantyjskie. Ich upodobanie świadczy, że tworzą ten sam lud o tej samej kulturze.
Według części badaczy druga grupa Rouran uciekła na zachód i w 558 r. pojawiła się w Europie na północnym przedpolu Kaukazu, gdzie została ochrzczona przez bizantyńczyków mianem Awarów.

Przebieg wydarzeń
Żuan-Żuan (Rouran)
Rouran koczowali głównie na terenach obecnej Chałchy (Mongolii Północnej); ich wodzowie rezydowali u podnóży gór Changaj. Największe znaczenie Rouran osiągnęli w okresie między połową IV a połową VI wieku, kiedy trudnili się głównie najazdami na Cesarstwo Chińskie.
Rok ok. 300 n.e. - Pierwsze wzmianki o Żuan-Żuan
Plemię Żuan-Żuan wypędziło Hunów z podgórza Uralu.
Rok 338 n.e. - Podporządkowanie plemion tureckich
W 338 r. n.e. narzucili zwierzchność koczowniczym Telesom (przodkowie ludów tureckich Jakutów, Ujgurów i Telengitów).
Rok 418-441 n.e. - Podporządkowanie kolejnych plemion
Podporządkowali sobie plemiona Hu i Yuezhi (prawdopodobnie plemion chińskich).
Rok 430 n.e. - Opanowanie Wielkich Stepów
Stali się gospodarzami na Wielkim Stepie, ale mieli silnego przeciwnika w postaci cesarstwa Północnej dynastii Wei, założonej przez plemię Tuoba.
Rok 470-507 n.e. - Osłabienie potęgi Żuan-Żuan
Od 470 r. rozpoczął się zmierzch ich potęgi, choć nie gwałtowny. Najbardziej osłabiło Rouran odejście Telesów, którzy w dolinie Irtyszu założyli własne quasi-państwo Gaoche (dosł. „Wysoki Wóz”), stając się sojusznikami Północnej Dynastii Wei, a tym samym wrogami Żuan-Żuan. Osłabieni prosili o pokój Tuoba, składając propozycje uznania zwierzchności cesarstwa.
Rok 508 n.e. - Żuan-Żuan rozbici
Tuoba i Telesowie rozbili państwo Żuan-Żuan.
Rok 516 n.e. - Zemsta Żuan-Żuan
Nowy władca Żuan-Żuan, Chounu wziął rewanż na Telesach, a z czaszki ich wodza Miwotu kazał sporządzić sobie puchar. Resztki Telesów zbiegły do Heftalitów (Białych Hunów), zaś cesarstwo Północnej Dynastii Wei uznało Żuan-Żuan za lud wasalny.
Rok 520 n.e. - Wojna domowa
W 520 r. Chounu został zamordowany przez matkę, która w ten sposób pomściła śmierć wnuka, zaduszonego na rozkaz ojca wskutek intryg młodej żony Chounu. Podczas tych zamieszek wszyscy pretendenci do tronu rourańskiego znaleźli się w rękach Tuoba. Jeden z nich, Anagui, syn poprzedniego władcy, zniósł zależność chińską i odbudował potęgę ludu Rouran (Żuan-Żuan).
Rok 525-532 n.e. - Wzmocnienie pozycji Anagui
W 525 r. Anagui pomógł Wei stłumić powstania w warowniach nadgranicznych. Po tym wydarzeniu jego pozycja urosła na tyle, że w 532 r. wysłał na dwór cesarski poselstwo z prośbą o rękę księżniczki Wei dla syna.
Rok 536 n.e. - Turkuci walczą o autorytet Rouran
W 536 r. władca Turkutów, Bumyn (lub Tumyn), przeprowadził udany atak na Telesów, którzy wyruszyli przeciwko Rouran, co umocniło jego autorytet.
Rok 540 n.e. - Zniszczenie państwa Telesów
Rouran zniszczyli ostatecznie w 540 r. państwo Telesów.
Rok 540-551 n.e. - Prośba o rękę córki Anaguia, władcy Rouran
Bumyn sądząc, że jego pozycja jest już wyjątkowo silna wysłał do Anagui posłów z prośbą o rękę jego córki. Spotkał się jednak z odmową i przypomnieniem, że jest tylko „wytapiaczem”, gdyż Turkuci specjalizowali się
w wytwarzaniu żelaznej broni z miejscowych surowców, z której składali im daniny, więc nie może występować z taką propozycją. Rozwścieczony Bumyn zabił wysłannika Anagui, zrywając tym samym wszelkie kontakty z Rouran i wystąpił
z podobną prośbą do cesarza Zachodniej Dynastii Wei (551 r.), która zakończyła się sukcesem.
Rok 552-554 n.e. - Rouran ostatecznie rozbici
W 552 r. Bumyn uderzył zbrojnie na Rouran; Anagui popełnił samobójstwo, a jego następcy nie stanęli na
wysokości zadania z powodu sporów wewnętrznych. Ostatecznie orda Rouran została rozbita w 554 r. przez Turkutów, Kitanów i cesarstwo Północnej dynastii Qi.
Rok 555 n.e. - Zbiegli członków Rouran
Pierwsza grupa uciekinierów (Ponad 3 tys. Rouran) zbiegło do Zachodniej Dynastii Wei, gdzie ich przyjęto
i osiedlono w stolicy, w Chang’anie. Wkrótce Turkuci przysłali poselstwo domagając się wydania wszystkich zbiegów. Chińczycy uczynili temu zadość i wymordowano wszystkich członków rodu panującego i arystokracji Rouran.
Druga grupa Rouran (Żuan-Żuan) uciekła na zachód pod nazwą Awarowie.
Awarowie
Rok 557 n.e. - Awarowie docierają do Europy
Pod presją napierających ze wschodu Turków, Awarowie docierają w rejon północnego Kaukazu.
Rok 558-560 n.e. - Podbicie plemion huno-bułgarskich
Awarowie podbijają plemiona huńskie: Barsilów
mieszkających między Morzem Kaspijskim a Kubaniem
i Sabirów zamieszkałych na prawym brzegu Wołgi.
Później rozgromili Utigurów i Podbili
terytorium Kutigurów, którzy w wyniku
bratobójczych walk osłabili się, a gdy Awarowie
rozprzestrzeniali się po całej wschodniej
Europie, Utigurzy musieli im się podporządkować,
natomiast Kutigurzy, którzy próbowali stawiać
opór, doprowadzili do zniszczenia swojego państwa
i zostali przez Awarów odepchnięci czy zawleczeni
na zachód. Podbici Kutigurzy, zgodnie
z odwiecznym prawem obowiązującym w stepach,
musieli uczestniczyć we wszystkich późniejszych
pochodach Awarów.
W ten sposób Awarowie utworzyli federację
plemienną z Kutigurami, Utigurami i plemionami
huno-bułgarskimi: Barsilami i Sabirami.
Rok 561 n.e. - Podbicie słowiańskich Antów i osiedlenie się Awarów
Wspólny z Kutigurami najazd na ziemie położonej dalej na zachód, a zamieszkane przez słowiańskich Antów.
Osiedlenie się Awarów przez bizantyńczyków na północ od Dolnego Dunaju, jako kordonu przed najazdami słowiańskich Sklawinów na Cesarstwo. Awarowie zamiast bronić ziemie Cesarską przed Sklawinami, podporządkowali ich sobie, lecz panowanie Awarów nad Sklawinami dackimi nie było trwałe.
Rok 562 n.e. - Wyprawa na kraj Franków
Zakończona niepowodzeniem wyprawa na kraj Franków. Cesarstwo Bizantyńskie usiłowało odwrócić uwagę Awarów od najazdów na swoje terytorium kierując uwagę Awarów najpierw ku Frankom. Prawdopodobnie bizantyjczycy wmówili Awarom o bogactwach jakie posiadają Frankowie w nadziei, że już nie wrócą z tej kampanii. Awarowie byli poganami
i barbarzyńcami, dlatego bizantyjczycy byli nieufni w zawieraniu tego typu sojuszu. Po ostatnich wydarzeniach jakie przeżyło Cesarstwo Rzymskie w wyniku najazdów barbarzyńców zwłaszcza Hunów i zawieranie z nimi traktatów pokojowych, Bizantyjczycy nauczyli się, że poganie nie dotrzymują słowa i czekają na dogodną okazję, żeby złupić własnych sprzymierzeńców, dlatego Bizantyjczycy wolą trzymać takich ludzi na dystans, nawet pomimo zawarcia z nimi traktatu pokojowego.
Rok 566 n.e. - Kolejna wyprawa ku Frankom
Ponownie Awarowie wyprawili się przeciwko Frankom, tym razem kampania zakończona zwycięstwem i wzięciem do
niewoli króla Sigeberta. Ostatecznie cierpiąc na głód zwolnili jeńca za żywność i podarki, a w przeciągu trzech dni wycofali się z terenów frankijskich.
Rok 567 n.e. - Rozbicie Gepidów
W Panonii toczyła się nieustanna walka Gepidów z Longobardami, zamieszkującymi na zachód od południkowego odcinka Dunaju. W konflikt gepidzko – longobardzkim zaangażowali się Awarowie, aby rozbić doszczętnie Gepidów
i zająć ich zieme na Nizinie Węgierskiej w dorzeczu Cisy, aż po Siedmiogród. Awarowie sprzymierzyli się
z Longobardami przeciwko Gepidom i pokonali ich, rozbijając ich państwo w Panonii.
Rok 568 n.e. - Założenie państwa Kaganat Awarów
Po tych wydarzeniach Awarowie założyli państwo Kaganat Awarów w Kotlinie Panońskiej. Natomiast Longobardowie opuścili swoje dotychczasowe siedziby i wyruszyli na podbój Italii, po czym zajęli większą część Półwyspu Apenińskiego (569 r.) i założyli tam państwo Longobardów, gdzie Pawia stała się ich stolicą (572 r.). Była to
ostatnia Wielka Migracja ludów germańskich.
Gdy Longobardowie wyruszyli na podbój Italii, Awarowie włączyli do swojego państwa ich ziemie, położonej na zachód od Dunaju Panonii.
Rok 569 n.e. - Najazd na Dalmację
Kagan Awarów zażądał od Bizancjum wypłaty trybutu zawieszonego od 565 roku, a nadto oddania Sirmium, które Gepidzi, w obliczu wojny z Longobardami, przekazali Cesarstwu. Zirytowany zwłoką w 569 roku Bajan rzucił 10 tysięcy Kutigurów na cesarską Dalmację, którzy spustoszyli prowincję niszcząc 40 grodów warownych.
Rok 570 n.e. - Traktat pokojowy z Cesarstwem Bizantyjskim
Traktat pokojowy, w którym Cesarstwo uznało osiedlenie się Awarów w Panonii.
Rok 574 n.e. - Zdobycie części ziem nad dolną Sawą
Około 574 roku Awarowie wspomagani przez Sklawinów panońskich zdobyli część ziem nad dolną Sawą i środkowym Dunajem.
Rok 575-578 n.e. - Inwazja Awarów na słowiańską Dację
Dobręta (wódz Sklawinów dackich) wykorzystał sytuację przesiedlenia się Awarów, odmawiając im dalszego płacenia trybutu. Awarowie wysłali swoich posłów domagając się od Sklawinów należytego trybuty, lecz oni wymordowali ich posłów.
Ok. 578 roku 100 000 Awarów przekroczyło Dunaj i wdarli się do Bizancjum aż po Grecję. Cesarz Tyberiusz II zawarł z nimi sojusz zobowiązując Awarów za roczny trybut w wysokość 80 tysięcy sztuk złota za spacyfikowanie Sklawinów nękających ziemie Cesarstwa. Kagan Bajan mszcząc się za śmierć posłów najechał wówczas z potężną armią Dację. Po tej wyprawie na Sklawinów dackich, Awarowie podporządkowali ich sobie, lecz oni nie mogli się z tym pogodzić.
Rok 579 n.e. - Planowany atak na Sirmium
W 579 budowniczowie sklawińscy zbudowali przeprawę przez Sawę, która umożliwiła Awarom w następnych latach podjęcie oblężenia i zdobycie Sirmium.
Rok 579-583 n.e. - Bunt słowiańskich Sklawinów dackich
Sklawinowie daccy nie mogąc pogodzić się z rządami Awarów, postanowili na własną rękę najechać wówczas Półwysep Bałkański, gdzie 4 lata żyli tutaj swobodnie i bez lęku jak we własnej ziemi. Bizancjum zawarło sojusz z Antami, którzy zmusili Sklawinów do częściowego powrotu do Dacji i ponownego pogodzenia się z Awarami. Przyniosło to w rezultacie wzmożenie presji awarsko-słowiańskiej na Bizancjum.
Rok 582 n.e. - Zdobycie Sirmium
Zdobycie bizantyjskiej twierdzy Sirmium po dwóch latach oblężeniach. Była to jedna z najważniejszych twierdz bizantyńskich, broniących północnej granicy Cesarstwa. Awarowie nieustannie atakowali Sirmium, które broniło im wejścia na teren cesarstwa. Ostatecznie w 582 r. Awarowie zdobyli miasto, kończąc jego antyczną historię. Zwycięzcy zagwarantowali mieszkańcom bezpieczeństwo, jednak zażądali, aby ci opuścili miasto, pozostawiając cały dobytek oraz zapłacili trybut w wysokości 240 000 solidów. Po jego uiszczeniu mieszkańcy udali się do Salony. Upadek Sirmium umożliwił Awarom, a wraz z nimi i Słowianom, posuwanie się na południe wzdłuż wybrzeża Adriatyku i w konsekwencji zajęcie całej Dalmacji w ciągu pierwszej połowy VII w.
Rok 584 n.e. - Pod ciosami Awarów i Słowian padają kolejne miasta
bizantyjskie
Awarowie wspólnie ze Słowianami zdobywają twierdze Viminacium i Singidunum.
Rok 585 n.e. - Awarowie pustoszą ziemie bizantyjskie
Najazd Awarów na ziemie Cesarstwa w kierunku Morza Czarnego aż po Anchialos.
Zawarcie pokoju po podwyższeniu trybutu do 100 tysięcy.
Rok 586 n.e. - Oblężenie Tesaloniki
Wspólne ze Słowianami oblężenie Tesaloniki zwinięte z powodu głodu
i zarazy.
Rok 593-595 n.e. - Wyprawa Awarów po Anchilaos i Herakleę.
Wielka wyprawa Awarów na wschodnie Bałkany po Anchilaos i Herakleę. Ziemie cesarstwa bizantyjskiego po raz kolejny zostały złupione.
Rok 593-595 n.e. - Najazd Awarów na Turyngię i Dalmację
Najazd na frankońską Turyngię i kolejny najazd na Dalmację zakończony ewakuacją Awarów nękanych przez wojska bizantyjskie.
Rok 598 n.e. - Zwycięska kampania w Dobrudży
Awarowie, zgłaszający pretensje do ziem położonych na prawym brzegu Dunaju, dokonali zwycięskiej kampanii w Dobrudży, gdzie zadali armii bizantyjskiej dotkliwe straty. Awarowie musieli zakończyć swoją zwycięską kampanię,
z powodu zarazy, która po raz kolejny zabrała wielu Awarów. Zmarło 7 synów kagana. Bajan (przywódca Awarów) poprosił o zawarcie pokoju. Ustalono podniesienie wysokości trybutu o kolejne 20 tysięcy sztuk złota oraz uznano Dunaj za rzekę graniczną pomiędzy obydwu państwami.
Rok 599-600 n.e. - Porażka Awarów
Zwycięska kampania armii bizantyjskiej, która w kilku bitwach pokonała Awarów, przeprawiła się przez Dunaj
i dotarła w rejon Cisy i Temeszu. Zginęło podobno aż 30 tysięcy Awarów, w tym kolejnych 4 synów Bajana. Bizantyjczycy wzięli jeńców i zdobycz.
Rok 602 n.e. - Najazd na Trację i Istrię
Najazd Awarów na bizantyjską Trację i wspólnie z Longobardami i Słowianami na Istrię.
Rok 603 n.e. - Pokój z Bizancjum
Pokój z Bizancjum w zamian za podwyższony trybut.
Rok 614 n.e. - Ponowne oblężenie Tesaloniki, zdobycie Salony i opanowanie ziem nad Adriatykiem
Ponowne oblężenie Tesaloniki przez Awarów, zdobycie wspólnie ze Słowianami Salony i opanowanie ziem nad Adriatykiem.
Rok 619 n.e. - Spisek Awarów
Próba porwania cesarza bizantyjskiego
Herakliusza. Prowadząc w 619 roku rokowania z kaganem, z pełnym ceremoniałem Herakliusz
zawierał pokój z kaganem, ten zaś zarządził
atak na bizantyjczyków. W ręce awarskie
wpadła większa część orszaku i kosztowności.
Awarowie zapędzili się aż pod mury
Konstantynopola, grabiąc i uprowadzając
znaczną liczbę jeńców.
Rok 622 n.e. - Rajd Awarski pod
Konstantynopol
W 622 roku Awarowie podchodzą pod mury
Konstantynopola. Cesarstwo zawiera kolejny
traktat pokojowy podnosząc trybut do 200
tysięcy. Wszystkie te zabiegi spełzły na
niczym. Prędzej czy później dojdzie do nieuniknionej bitwy. Bizantyjczycy byli w trakcie wojny z Persami, nie
chcieli walczyć na dwa fronty.
Rok 626 n.e. - Największe oblężenie Konstantynopola
29 czerwca 626 roku n.e. odbyło się
największe oblężenie Konstantynopola
w dziejach historii. Armia Awarów
liczona 80 000 żołnierzy wraz ze swoimi
sojusznikami: Słowianami, Gepidami
i plemionami Huno-bułgarskimi
postanowili uderzyć w serce Imperium.
Wiedzieli, że Bizantyjczycy są osłabieni
po zwycięskiej bitwie, którą stoczyli
z Sasanidami w latach 602 – 626. Awarowie
wykorzystali porażkę Persów dogadując się
z nimi, aby razem uderzyć na
Konstantynopol z dwóch stron.
Pierwsza armia Awarów licząca około
30 000 jeźdźców rozbiła obóz nad Morza
Marmara, mniejsze armie rozpoznawały
teren w okolicach umocnień, natomiast
Persowie rozbili obóz w mieście
Chalkedon, które leżało naprzeciw
Konstantynopola.
8-go lipca Awarowie z Persami pustoszyli i plądrowali teren wokół stolicy. Bizantyjczycy byli bez radni w wyniku oblężenia. Miasto oblegano miesiąc czasu, Awarowie i Persowie najpierw chcieli ich osłabić zanim uderzą. 29-go lipca Awarowie i Persowie szykowali się do szturmu.
Konstantynopol był jednym
z najbardziej strzeżonych miast.
Największym ich atutem były niezdobyte
mury obronne zwane Murami Teodozjusza.
Budując mury najpierw wzniesiono ściany
zewnętrzne, które były wypełniane ziemią,
gruzem i zaprawą, aby zapewnić
konstrukcji stabilność, co jakiś czas
wnętrze muru wzmacniano warstwami cegieł.
W ten sposób mury były chronione przed
wstrząsami. Cegły sprawiały, że kamienna
ściana stawała się nie co bardziej
elastyczna, wchłaniała energię wstrząsów
nie rozsypując się w gruzach.
Bizantyjczycy z budowali potężne
umocnienie o wysokości ponad 10 metrów,
o szerokości około 5 metrów i 96 wież
obronnych około 20-to metrowych. Mury
Teodozjusza stanowiły potrójną linię
obrony. Pierwszą przeszkodą była wielka fosa, za nią znajdowała się otwarta przestrzeń, a dalej nowy mur zewnętrzny
o wysokości 3-ch metrów i szerokości 2-ch metrów. Zdobycie miejskich murów wymagało przeprawienia się przez fosę, przebicia muru zewnętrznego i wewnętrznego oraz zajęcia wszystkich wież jedna po drugiej. Miasta broniło zaledwie 12000 żołnierzy bizantyjskich.
Mimo tak trudnego do zdobycia miasta Awarowie i Persowie postanowili uderzyć. Prawdopodobnie ich siły były podzielone na
3 grupy. Pierwszą część murów atakowali Awarowie, drugą Słowianie, a trzecią Persowie. Ponad mury miasta wystrzeliwano chmary strzał, aż do chwili podstawienia pierwszych machin oblężniczych. Mury miasta ponosiły zniszczenia, ale nie runęły. Kilka obrońców bizantyjskich zbudowało konstrukcję umożliwiającą podpalenie machin oblężniczych.
2 sierpnia nastąpiły negocjacje. Awarowie zażądali od bizantyjczyków poddanie miasta, a mieszkańcy ich mieli poddać się Persom. Bizantyjczycy jednak nie zamierzali kapitulować.
W nocy 3-go na 4-go sierpnia Persowie i Słowianie
zaatakowali flotę Bizantyjską, po czym zmorzyli atak na mury od strony złotego rogu.
Wkrótce do portu Konstantynopola przybyli armeńscy marynarze, którzy walcząc po stronie bizantyjczyków rozpalili
w porcie ogień. Słowianie mylnie odczytali sygnał jako Awarów, których nadejścia oczekiwali. Armeńczycy rozbili Słowian. Dużo historyków twierdzi, że była to celowa dywersja Słowian, aby móc osłabić Awarów i uwolnić się z pod ich okupacji. Dywersja Słowian zdecydowała o losie bitwy.
Persowie transportując żołnierzy przez Bosfor, prawdopodobnie były to posiłki, zostali otoczeni przez Greckie statki. Persowie ponieśli klęskę. Szarbaraz, Perski wódz był wściekły, w końcu zebrał pozostałych ludzi i zrobił odwrót, ale nie z obawy przed niepowodzeniem bitwy, tylko z powodu braku żywności. Na koniec przed odwrotem nakazał stracić wszystkich Słowian z powodu dywersji, ale nie wiadomo czy do tego doszło.
Awarowie ponieśli druzgocącą porażkę, osłabili w znacznym stopni swoje państwo,
a także nie mieli środków, aby móc
przeprowadzać kolejne ataki. Klęska Awarów
w bitwie pod Konstantynopolem zdecydowała o powstrzymaniu ich dalszej ekspansji oraz uwolnienie Słowian z pod ich okupacji, natomiast Persowie weszli w wojnę domową, która dramatycznie zdezorganizowała państwo, co doprowadziło do ich upadku.
Awarowie zdołali podporządkować sobie rozdrobnione plemiona słowiańskie. Narzucili im wiele niewygodnych powinności takich jak płacenie trybutu, dostarczanie posiłków wojskowych na łupieżcze wyprawy na tereny Bizancjum i Franków czy dostarczanie produktów rolnych i furażu dla koni, na których opierała się ich armia.
Awarowie spędzali zimowe miesiące pośród Słowian. Jak pisze Fredegar, Awarowie sypiali z żonami i córkami Słowian. Słowianie nie mogli dłużej znieść tak upokarzającej zależności, dlatego powstali przeciw swym ciemiężcom.
Po przegranej bitwie Awarów pod Konstantynopolem, Słowianie w tym czasie chcieli zrzucić zależność z pod ich okupacji. Na czele powstania stał frankijski
kupiec Samon, który poprowadził Słowian przeciwko Awarom. Po zwycięstwie Samon
został obwołany królem, a na jego cześć utworzono państwo zwane państwem Samona.
Rok 630 n.e. - Wybór nowego Kagana
Walki związanych z wyborem nowego kagana pomiędzy Awarami jak i Bułgarami zakończone klęską i exodusem (masowa emigracja) Bułgarów.
W 630 roku doszło w kaganacie do walk związanych z wyborem nowego kagana. Swojego kandydata mieli zarówno Awarowie, jak i Bułgarzy. Ostatecznie Bułgarzy zostali pokonani przez Awarów i 9 tysięcy rodzin bułgarskich zbiegło do Bawarii, gdzie większość została podstępnie wycięta na przydzielonych uciekinierom noclegach. Niedobitki – około 700 rodzin pod wodzą Altseka – wywędrowały do Italii.
Rok 635 n.e. - Kolejna porażka Awarów
Wielkiej Bułgarii Kubrat pokonał wojska awarskie broniące wschodnich rubieży kaganatu i podporządkował sobie ziemie Kutigurów na zachód od Donu.
Rok 630-639 n.e. - Migracja Serbów i Chorwatów
W czasie migracji Serbów i Chorwatów na północne Bałkany wyparła Awarów znad Adriatyku.
Rok 663 n.e. - Prośba króla Longobardów
W 663 roku na prośbę króla Longobardów Grimoalda kagan awarski wkroczył do Friulu i rozbił w kilkudniowej bitwie zbuntowanego księcia Lupusa. Potem jednak nie chciał opuścić Friulu, traktując go jako zdobytą prowincję. Grimoaldowi udało się go pozbyć dopiero podstępem.
Rok 670-679 n.e. - Nieustanne walki z Bułgarami
Zwycięskie walki Bułgarów Asparucha z Awarami i wyparcie ich znad dolnego Dunaju.
Rok 741-742 n.e. - Kleska z Bawarami
Klęska Awarów w wojnie z Bawarami o zwierzchnictwo nad ziemiami Słowian karantańskich.
Rok 782 n.e. - Demonstracja Awarów przeciw Frankom
Demonstracja zbrojna na granicy państwa Franków, zaniepokojeni rosnącą potęgą sąsiada. Podjęte w następnych miesiącach rokowania nie przyniosły rezultatu.
Rok 787-788 n.e. - Klęska Awarów z Bawarami i frankijską Frul
Awarowie zawarli sojusz antyfrankoński z Bawarami. Inicjatywa przymierza wyszła od księcia bawarskiego Tassila III, który został przymuszony do złożenia hołdu Karolowi Wielkiemu. Sejm bawarski w Ingelheim uznał Tassila za zdrajcę. Awarowie najechali w odwecie Bawarię i frankoński Friul. Obie interwencje zakończyły się klęską.
Rok 790 n.e. - Negocjacje z Frankami
W 790 roku pomiędzy obydwoma państwami (Awarów i Franków) zostały wymienione poselstwa, negocjacje zakończyły się jednak ostrym sporem o granice. Awarowie rościli sobie bowiem prawo do 100 kilometrowego pasa granicznego na zachód od Lasu Wiedeńskiego.
Rok 791 n.e. - Wielka kampania Franków przeciwko Awarom
Frankowie podjęli trwającą 52 dni kampanię wojenną przeciw Awarom. Od południa uderzył Pepin z wojskami
italskimi, zdobywając silne umocnienia awarskie i zadając Awarom znaczne straty. Karol Wielki na czele armii
złożonej z Franków, Fryzów i Sasów natarł wzdłuż Dunaju po obu brzegach rzeki, utrzymując łączność między armiami za pomocą flotylli statków rzecznych. Awarowie niemal bez walki poddali twierdze w kotlinie wiedeńskiej. Armia Karola Wielkiego dotarła po ujście Raby do Dunaju. W drodze powrotnej Frankowie zajęli dalsze obszary w zachodniej części kaganatu. Utrata pasa granicznego – Lasu Wiedeńskiego, a jeszcze bardziej prestiżu Awarów, pogłębiła tylko kryzys w państwie.
Rok 792-795 n.e. - Wojna domowa i złupienie przez Franków skarbiec państwa
Wojna domowa w kaganacie. Złupienie przez Franków głównego ringu awarskiego – gdzie znajdował się skarbiec państwa.
Rok 795 n.e. - atak Franków na główną twierdzę Awarów
Atak Franków na główną twierdzę Awarów pomiędzy Dunajem a Cisą i ostateczne splądrowanie skarbca.
Rok 797 n.e. - Powstanie Awarów przeciwko Frankom
Wybuchło powstanie przeciwko Frankom. Zostało stłumione przez Eryka księcia friulskiego i pod koniec roku stanęło przed Karolem Wielkim poselstwo awarskie z bogatymi darami.
Rok 799 n.e. - Kolejne powstanie Awarów, stłumione przez Franków
W 799 roku wybuchło kolejne powstanie. Awarowie wykorzystali zaangażowanie Franków w wojnie z Sasami i wspólnie
z Chorwatami wystąpili przeciwko Frankom. W czasie walk zginął dowódca karnej ekspedycji prefekt Bawarii Gerold. W tym samym roku doszło do obalenia przez Franków nieznanego z imienia tuguna awarskiego, który kilka lat wcześniej uznał się wasalem frankońskim.
Rok 802-803 n.e. - Ostatnie powstanie Awarów przeciwko Frankom
Ostatnie powstanie w 802 roku przyniosło Awarom początkowo poważne sukcesy. Oddziały friulskie i Marchii Wschodniej doznały ciężkich strat pod „castellum Guntionis”, śmierć ponieśli obydwaj margrabiowie. Dopiero skierowanie przez Karola Wielkiego w następnym roku do Panonii silniejszej armii złamało opór Awarów, tym razem już na zawsze.
Rok 805 n.e. - Chrzest Awarów przez Franków
W 805 roku stanął przed Karolem ochrzczony kapkan Teodor, prosząc o zgodę na osiedlenie swego ludu na ziemiach Franków pomiędzy Sabarią a Karnuntum. Kapkan zmarł wkrótce po powrocie, jego prośba została jednak jak się wydaje spełniona. W tym samym 805 roku pojawiła się na dworze króla Franków delegacja z prośbą o przywrócenie najwyższej władzy kaganowi zgodnie z dawną tradycją. Karol Wielki zgodził się. Kagan został ochrzczony 21 września i przyjął imię Abraham. Awarowie, którzy w tym czasie nie stanowili już dla Franków żadnego zagrożenia, podjęli w oparciu o nich próbę konsolidacji resztek swego państwa prawdopodobnie zagrożeni przez Słowian.
Rok 804-807 n.e. - Bułgarzy przejmują tereny awarskie
Opanowanie terenów na wschód od Dunaju: nad Cisą po południowy Siedmiogród przez Bułgarów Kruma. Awarowie na tych terenach zostali szybko zasymilowani.
Rok 811 n.e. - Interwencja Karola Wielkiego
Interwencja Karola Wielkiego w konflikt pomiędzy zależnymi od Franków plemionami awarskimi i słowiańskimi, przyzywając na swój dwór przywódców zwaśnionych plemion.
Rok 822 n.e. - Awarowie znikają z historii
Ostatni raz pojawili się posłowie państwa Awarskiego reprezentując swojego kagana na sejmie we Frankfurcie. Na następnych sejmach posłowie awarscy już się nie pojawiali, chociaż jako wasale mieli taki obowiązek, dlatego po roku 822 uznaje się za ostateczny krach państwa awarskiego.
Kultura Awarów
Osadnictwo:
Awarowie to lud koczowniczy, przemieszczali się po kilkuset kilometrów w grupie około 180 osób od wiosny do jesieni. Często wznoszono obozowisko sypiając w jurtach i kibitkach. Powstawały także osady zamieszkane przez część społeczności uprawiającej przyległe pola, podczas gdy pozostała część powracała do osady tylko na zimę wraz ze stadami. Zabudowa osad była najczęściej rozrzucona i miała kształt półokręgu otwartego w kierunku pastwisk i pól.
Rolnictwo i hodowla:
W pierwszym okresie swych dziejów zdobywali stada na masową skalę drogą grabieży, pobierania trybutu lub umów. Awarowie hodowali głównie bydło: rogate i większe oraz konie. Oprócz tego hodowali kozy, owce, bawoły azjatyckie i używane do transportu wielbłądy dwugarbne. W późniejszym okresie świnie i kury. Jako pierwsi nad Dunajem hodowali gęsie, które przywędrowały z nimi z Azji. Trzymali koty i psy. O uprawie roślin przez Awarów niewiele można powiedzieć. Być może uprawiali winorośl, jeśli wierzyć relacji o jeńcach awarskich, którzy tłumaczyli chanowi bułgarskiemu przyczynę swych klęsk degeneracją ludu wskutek pijaństwa.







fot. Rafał Wójcik
Mapa przedstawia rok 626 r. n.e.
Rzemiosło:
Wyroby kowalskie, głównie elementy uzbrojenia reprezentowały bardzo różny poziom, będący zapewne efektem niezwykłego zróżnicowania ludności kaganatu, żyjących w nim plemion o różnych tradycjach i umiejętnościach, a także zapewne różnej majętności nabywców. Główną techniką stosowaną przez złotników było tłoczenie z blach. W późnym okresie dominowały wyroby z brązu, czasem posrebrzanego lub pozłacanego, a główną techniką było odlewnictwo. Zestaw ozdób był stały: detale pasów męskich, kobiece bransolety i zausznice oraz równie istotne metalowe części uprzęży końskiej. Rzemiosło awarskie wyróżnia częste posługiwanie się surowcami zwierzęcymi: rogiem i kością,
których używano zarówno do wyrobu elementów uzbrojenia, jak i przedmiotów codziennego użytku. Z kości wykonane są jedyne znane nam instrumenty awarskie.
Zachowane zabytki garncarstwa awarskiego cechuje występowanie obok produkcji rzemieślniczej wytwórczości domowej, która jednak w późnym okresie zanikła. Ma ona genezę środkowoazjatycką i charakteryzuje się naczyniami
o workowatym albo jajowatym kształcie. Produkcja rzemieślnicza, tzw. ceramika siwa, reprezentuje wysoki poziom techniczny i również wykazuje cechy wskazujące na jej środkowoazjatyckie pochodzenie. Pod koniec VII wieku pojawiła się na terenie kaganatu ceramika tzw. żółta, z gliny o charakterystycznej barwie, pokrywana czerwoną lub czarną farbą.
Wierzenia i obyczaje pogrzebowe:
Awarowie wyrażali swoje bóstwa w postaci zwierząt – mitologicznych przodków rodów, czczono niebo, księżyc
i żywioły – w tym wodę i ogień. Według Ewagriusza Awarowie posiadali plastyczne wizerunki swoich bóstw.
Każdy ród miał swego szamana, który interweniował w sytuacjach codziennego życia, gdy ingerencja „górnego świata” lub kontakt z duchami przodków były szczególnie niezbędne. Szamani (którymi były również kobiety) nie tworzyli wyodrębnionego stanu kapłańskiego, chociaż istniał u Awarów szaman naczelny zwany bookolabrasem
– odpowiedzialny za sprawy wagi państwowej. Bookolabras posiadał własną gepidzką służbę – być może wskutek kontaktu ze społeczeństwami posiadającymi wyodrębniony stan kapłański. Szamani byli też lekarzami w swojej społeczności.
W trakcie prac archeologicznych znaleziono nawet proste narzędzia chirurgiczne z brązu: skalpele i czerpaczek
– sitko.
Działalność magiczna stanowiła nieodłączną część
codzienności lub też wiązała się ze specjalnymi
okazjami. Na co dzień Awarowie nosili przeciw czarom
i urokom amulety: pojedyncze kły świni, wilka, dzika,
którym przypisywano specyficzne właściwości w zależności
od rodzaju zwierzęcia. Oprócz tego znaleziono amulety
w formie zawieszek solarnych i lunarnych, miniaturowe
narzędzia, groty strzał scytyjskich. Amulety nosiły
szczególnie dzieci. Odnaleziono groby dziewczynek
z naszyjnikami wykonanymi z kilkunastu długich kości
zająca. W Azji Centralnej zająca uważano za zwierzę
szamańskie i wiązano z księżycem. Jeszcze bardziej
rozpowszechniona była wiara w magiczne właściwości kury
domowej. U ludów koczowniczych wiązała się ona ściśle
z kilkupiętrową wizją świata i była przedstawiana przy
drzewie kosmicznym. U Awarów dosyć często składano ją na
ofiarę dla zmarłych, podobnie jak gęś.
Zmarłych Awarzy chowali w pozycji wyprostowanej. Dla
wczesnego okresu jest poświadczony obrzęd całopalenia
konia wojownika wraz z uprzężą charakterystyczny dla
wschodniej Azji, który potem zanika. Uroczystościom
pogrzebowym towarzyszyło palenie ognisk, pozostałości po
ogniskach zsypywano do grobu. Zwłoki zmarłego owijano
w całun. Chowano go w stroju, z ozdobami, przedmiotami
codziennego użytku, mężczyzn z bronią. Do grobu składano
jadło: mięso, drób, jajka, napoje we flaszkach.
Ponadto Awarowie wierzyli w ingerencję zmarłych w życie ludzi żywych i to zarówno złośliwą jak i opiekuńczą. Awarowie wierzyli w wampiry i próbowali przeszkodzić ich szkodliwym wędrówkom. Na cmentarzyskach znajdowane są zwłoki odwrócone twarzą do ziemi, skrępowane, przygważdżane do dna grobu, albo z obciętą czaszką. Charakterystyczny dla religii awarskiej kult przodków przejawiał się szczególnie w kulcie czaszki zmarłego przodka czy bliskiego krewnego. W określonych sytuacjach składano ją lub je do grobu wraz ze zwłokami później zmarłego członka rodu. Nadprzyrodzone właściwości przypisywano również głowie zmarłego wroga, która stanowiła wojenne trofeum.
Przyjęcie chrześcijaństwa przez Awarów nastąpiło wraz z upadkiem ich państwa. Awarowie znajdowali się w trudnym położeniu, w około sami wrogowie i na dodatku ciągłe najazdy przez Franków zmusiło Awarów do uległości i przejście na chrześcijaństwo, miało to doprowadzić do akceptacji założonego państwa i zajętych ziem, lecz mimo to Kaganat Awarów upadł.
Bibliografia
Literatura:
Tryjarski E., Protobułgarzy, pod red. Plater K., roz. II, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1974, s. 168.
Źródła internetowe:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Rouran
http://www.poselska.nazwa.pl/wieczorna2/historia-starozytna/awarowie-antyczni-obrzyni-zamieszkujacy-malopolske
https://pl.wikipedia.org/wiki/Awarowie
https://pl.wikipedia.org/wiki/Sklawinowie
https://pl.wikipedia.org/wiki/Religia_Awarów
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kultura_Awarów
http://tojuzbylo.pl/wiadomosc/panstwo-samona-czyli-najstarsze-panstwo-slowian
http://altiok.blox.pl/2011/08/29-VII-626-Zbyt-slaby-cios-w-serce-imperium.html

Opracował:
Rafał Wójcik